Door: Sophie Villerius

Indonesië is zoals je misschien wel weet de grootste eilandenarchipel ter wereld (hoeveel weten ze zelf trouwens ook niet precies, but they’re about to find out) Dat er daardoor een enorme variëteit aan landschappen is was je misschien ook al wel bekend. Maar wist je ook al dat Indonesië een gigantische culturele en vooral talige diversiteit heeft? Zo wordt er in elke regio of op elk eiland weer een andere taal gesproken. Een beetje zoals het Fries in Nederland, alleen hebben ze dan in Indonesië – schrik niet – maar liefst zo’n 700 verschillende talen! Sommigen lijken op elkaar als het Nederlands en Duits, anderen staan weer zo ver van elkaar af als het Nederlands en het Chinees. Met een beetje aandacht voor de lokale taal en cultuur kan je jouw vakantie enorm verrijken, tijd dus voor taal- en cultuurles in vogelvlucht!

De voertaal van Indonesië is het Indonesisch of Bahasa Indonesia (soms ook wel simpelweg Bahasa ‘taal’ genoemd), die is ontstaan uit de vroegere handelstaal Maleis, dat weer lijkt op de taal van het buurland Maleisië (what’s in a name). Het Indonesisch is de taal waarin alle Indonesiërs onderwijs krijgen, en ook de taal van de media en overheid.

Geheimtaal

De meeste Indonesiërs leren dus van jongs af aan zowel hun eigen lokale taal als het Indonesisch, en zijn dus op zijn minst tweetalig. De grootste lokale taal van Indonesië is het Javaans (gesproken op, jawel, het eiland Java), dat gesproken wordt door maar liefst 80 miljoen mensen. Nu zijn het Javaans en het Indonesisch aan elkaar verwant en lijken dus wel enigszins op elkaar, maar in andere delen van Indonesië, bijvoorbeeld Papoea, worden talen gesproken die mijlenver van het Indonesisch afstaan. Zo heeft ieder deel van Indonesië dus zijn eigen ‘geheimtaal’, die mensen van buiten die streek niet kunnen verstaan. Op sommige eilanden wordt nog een onderscheid gemaakt tussen het lokale Maleis, dat in het dagelijks leven wordt gebruikt, en het formelere Indonesisch. Vaak spreken de inwoners daar dus minimaal drie talen. En wij maar trots zijn dat we naast Nederlands ook heel goed Engels kunnen spreken!

Indodutch

Lekkere Roti & Taart

Indonesië is natuurlijk een kolonie geweest van Nederland en het zal je misschien verrassen hoeveel sporen dat heeft nagelaten in de taal. Zelfs als je niet zo’n nerdy talenfreak bent als ik is het een leuk spelletje om te kijken welke Nederlandse woorden je allemaal kan spotten op straat, bijvoorbeeld tijdens de urenlange busreizen die je ongetwijfeld zal maken. Kan je bijvoorbeeld bedenken wat je kan kopen op plekken waar met knalpot, mebel of sool geadverteerd wordt? Ook zal je vast in situaties komen waarin je Indonesische gesprekspartner net even iets minder competent is in het Engels dan jij. Zeker op Java loont het dan weleens de moeite om gewoon het Nederlandse woord te gebruiken. Zo werd ik in een restaurant in Yogyakarta eens glazig aangekeken toen ik naar de wash basin op zoek was om mijn handen te wassen. Bedoelde ik soms een wastafel? Idem dito toen ik een naar een fridge vroeg, dat noemen we hier in Indonesië gewoon een kulkas hoor!

 To Bintang or not to Bintang

Niet alleen qua taal, maar ook qua cultuur en religie zijn de verschillen groot: zo zal je op grote delen van Java dagelijks wakker worden gemaakt door de muezzin (de oproep tot het islamitische gebed), terwijl je op Bali, waar het hindoeïsme de grootste religie is, weer struikelt over de offertjes op straat. Het zal je misschien ook opvallen dat je op Bali veel meer honden ziet dan in andere delen van Indonesië; deze worden namelijk als onrein gezien door de moslims en dus alleen in niet-islamitische delen gehouden. De komst van onwetende toeristen kan soms voor spanningen zorgen: zo is het in islamitische gebieden totaal niet gepast om je buiten het strand te begeven in bikini. Toen ik destijds tijdens de ramadan op de Gili-eilanden (onderdeel van het islamitische eiland Lombok) was, werd het me al snel duidelijk dat de vrouwelijke bezoekers zich hier niet altijd bewust van waren (getuige hun, zelfs in mijn ogen vrij minimale outfits). De lokale bevolking had het daarom nodig geacht op straat een spandoek te hangen om mensen hierop te wijzen; ook een oplossing natuurlijk. Toch is het wel erg handig om je van tevoren even in te lezen in wat voor cultuur je je precies gaat begeven, en er bijvoorbeeld voor te zorgen dat je tijdens de ramadan lekker op een hindoeïstisch eiland als Bali gaat zitten, zodat je wel gewoon op straat kan eten en zo nu en dan een welverdiende Bintang (biertje) kan nuttigen.

Het loont dus best om je voor je reis naar Indonesië een beetje te verdiepen in de verschillende gebieden die je gaat bezoeken. Hieronder een klein overzicht van nuttige zinnetjes in een paar van de meest gesproken talen van Indonesië. Met een paar woordjes in de lokale taal zul je al helemaal de blits maken (en afdingen op de markt zal een stuk makkelijker worden), dus go for it!

Sophie Villerius, meervoudig reismaatje van Reislustige Loonslaaf, schrijft momenteel haar proefschrift aan de Universiteit van Nijmegen over de ontwikkeling van de Javaanse taal. Ze schrijft hier ook regelmatig blogs over voor Faces of Science. 

 

Wil je ook een keer een gastverhaaltje schrijven? Neem dan hier contact met ons op.